Przyczyny braku asertywności

Dlaczego niektórzy z nas z łatwością wyrażają własne zdanie i stawiają granice w relacjach z ludźmi, natomiast dla innych jest to problem? Przyjrzyjmy się, jakie mogę być przyczyny braku asertywności.

Przyczyny braku asertywności – dlaczego warto je poznać

Problemy związane ze stawianiem granic bądź komunikowaniem własnych potrzeb to często poruszane kwestie w procesie pomocy psychologicznej. Żeby jednak rozpocząć pracę w tym kierunku, na ogół warto odpowiedzieć sobie na pytanie: „Jakie są przyczyny braku asertywności?”.

Czasami nie jesteśmy asertywni ze względu na historię trudnych doświadczeń relacyjnych, innym razem nie uświadamiamy sobie, kiedy warto być asertywnym bądź też po prostu nie umiemy sformułować asertywnego komunikatu.

Przyczyny braku asertywności wskazują nam konkretny obszar (emocjonalny, poznawczy lub praktyczny), nad którym musimy popracować, aby „odblokować” zdolność do stanowczego (a jednocześnie uprzejmego) sposobu komunikacji. Oczywiście czasem należy zastosować rozwiązania na dwóch lub trzech płaszczyznach naraz.

Blokady emocjonalne

Jeśli czujesz, że dosłownie nie jesteś w stanie zakomunikować o swoich granicach lub potrzebach w określonych relacjach, być może zmagasz się z blokadami emocjonalnymi na tym polu.

Jakiś czas temu pracowałem z klientem, który chciał zrezygnować z pracy u ojca, ale zawsze gdy próbował mu to zakomunikować, paraliżował go strach. Gdy zaczęliśmy szukać potencjalnych źródeł tej reakcji, dotarliśmy do traumatycznego doświadczenia, które nie zostało emocjonalnie przepracowane. Mężczyzna ten doznał dotkliwej kary zaraz po tym, gdy przeciwstawił się ojcu w wieku 16 lat.

Emocje, które blokują Cię przed zastosowaniem asertywnego komunikatu mogą mieć również źródła w wyobrażeniach na temat określonych sytuacji. Jeśli wyobrażasz sobie, że zostaniesz zaatakowany przez współpracownika, jeśli postawisz mu granice, możesz odczuwać w związku z tym silny lęk.

Wspomnienia, obrazy i wyobrażenia, które są źródłem Twojego braku asertywności, powinny zostać przepracowane szczególnie wtedy, gdy doskonale wiesz, co powiedzieć, aby zadbać o swoje potrzeby, ale „coś” Cię przed tym blokuje.

Blokady poznawcze

System naszych przekonań może bardzo silnie wpływać na naszą zdolność do asertywnej komunikacji. W procesie terapeutycznym staramy się rozpoznać negatywne przekonania, które przyczyniają się do Twojego braku asertywności. Oto przykładowe:

• „Wyrażanie niezadowolenia/złości naraża mnie na krytykę lub karę”,
• „Moje potrzeby nie są ważne” (poczucie niezasługiwania na wyrażanie swoich potrzeb),
• „Nie powinnam wyrażać niezadowolenia ani złości”,
• „Jestem gorszy/niekompetentny/głupi” (dlatego powinienem podporządkowywać się innym ludziom),
• „Jeśli komuś nie spodoba się moje zdanie, źle mnie oceni” (lęk przed negatywną oceną innych),
• „Mówienie o swoich potrzebach jest egoistyczne”,
• „Moja asertywna postawa może kogoś zranić”.

Negatywne przekonania przepracowujemy za pomocą tzn. dysputy logicznej, podważając ich prawdziwość. Oprócz tego staramy się zaadresować doświadczenia referencyjne z przeszłości (wspomnienia bądź obrazy), które spowodowały, że zaczęliśmy wierzyć w określone przekonanie.

Kolejną blokadą poznawczą, jeśli chodzi o przyczyny braku asertywności jest nieświadomość motywów innych ludzi. Możemy nawet nie zdawać sobie sprawy, że jesteśmy wobec kogoś nadmiernie ulegli, błędnie interpretując określone nadużycia (np. w małżeństwie, relacji koleżeńskiej lub pracy).

Sytuacja, w której ktoś przekracza nasze granice lub nie pozwala nam dbać o własne potrzeby, nie oznacza, że jesteśmy na tyle świadomi, aby to zauważyć i coś z tym zrobić. Aby zyskać większą świadomość w tym zakresie, polecam zapoznać się z tzn. prawami asertywności.

Blokady praktyczne

Oczywistym jest to, że nie każdy wie, co w praktyce oznacza asertywny sposób komunikacji (nie uczyli nas tego w szkole!). Tymczasem większość osób, które zgłasza się do mnie z problemem braku asertywności, zazwyczaj postrzega tę trudność na płaszczyźnie praktycznej. Na ten obszar składa się umiejętność formułowania asertywnych komunikatów oraz tworzenie warunków, w których może do tego dojść.

W mojej pracy stosuję w tym celu przede wszystkim model Porozumienia Bez Przemocy autorstwa amerykańskiego psychologa, dra Marshalla B. Rosenberga. Model ten pozwala w 4 prostych krokach wystosować asertywny komunikat, odnosząc się do faktów, własnych emocji i potrzeb. Ważne jest również to, w jaki sposób porozumiewamy się z rozmówcą na poziomie niewerbalnym (kontakt wzrokowy, ton głosu, postawa ciała).

Gdy klient poznał już podstawowe techniki asertywności, zastanawiamy się nad innymi potencjalnymi przeszkodami, które należy pokonać. Osobiście doskonale pamiętam, jak wielki miałem niegdyś problem, aby choćby na chwilę „złapać” swojego byłego szefa celem powalczenia o podwyżkę. Same warunki, w których stosujemy asertywny komunikat powinny być do tego odpowiednie. Warto zadbać o właściwy czas, miejsce i inne czynniki, które pozwolą nam na spokojną rozmowę z adresatem naszych próśb.

Jeśli masz trudności z asertywną komunikacją w życiu prywatnym lub zawodowym, zachęcam się serdecznie do zapoznania się z moimi usługami: Relacje międzyludzkie i związki.