Narcystyczne nadużycia w związkach – po czym je poznać?

Narcystyczne nadużycia w związkach różnią się od nadużyć, które rozpoznajemy jako przemocowe. Stąd nie zawsze zdajemy sobie sprawę, że jesteśmy ofiarą w relacji z narcystycznym zaburzeniem osobowości.

Narcystyczne nadużycia w związkach – po czym je poznać?

Osoba z narcystycznym zaburzeniem osobowości (Narcissistic Personality Disorder, w skrócie NPD) stosuje liczne taktyki, które prowadzą do poważnych nadużyć w relacjach z ludźmi. Może wykorzystać przy tym dosłownie każdą informację, którą od nas dotychczasowo uzyskała – zamieniając ją w broń służącą do manipulacji i wykorzystywania.

Narcystyczne nadużycia, które mają miejsce w tego typu relacji, prowadzą do silnej reakcji stresowej partnera. Podobnie jak w świecie zwierząt, pająk który ukąsi swoją ofiarę, unieruchamiając ją, osoba z narcystycznym zaburzeniem osobowości paraliżuje swojego partnera.

Osoby doświadczające narcystycznych nadużyć mają wrażenie, że są w pułapce, z której nie ma wyjścia. Nie potrafią postawić wyraźnych granic w relacji ani jej zakończyć ze względu na tzn. więź traumatyczną (mimo ogromu cierpienia psychologicznego wywołanego tą relacją). Częściej zmagają się z zaburzeniami nastroju, doświadczając lęku, wstydu, smutku, poczucia bycia odrzuconym i bezsilności.

W niektórych przypadkach ofiara nieświadomie ratuje się mechanizmami obronnymi, które mają charakter narcystyczny lub nawet psychopatyczny. Relacja z osobą z NPD może prowadzić również do rozwinięcia objawów PTSD (zespół stresu pourazowego).

Poniżej opisuję jedne z najczęściej stosowanych narcystycznych nadużyć.

Bombardowanie miłością

Bombardowanie miłością (love bombing) to zjawisko, które bardzo często występuje szczególnie w pierwszych fazach relacji z osobą z narcystycznym zaburzeniem osobowości.

Bombardowanie miłością obejmuje strategie, które mają przekonać ofiarę, że np. jest wyjątkowo piękna, urokliwa, szlachetna i inteligentna. Osoba z narcystycznym zaburzeniem osobowości może upewniać partnera o jego cudownych cechach, poświęcać się dla niego i sprawiać mu liczne wyszukane prezenty. Wyznania miłości, cudowne wizje bajkowych planów i wspólnej przyszłości po kilku tygodniach znajomości dają iluzję, że relacja rozwija się niezwykle szybko, że mamy do czynienia „z tym jedynym”.

Większość z nas bardzo dobrze czuje się, gdy jesteśmy dostrzegani, doceniani lub chwaleni, dlatego możemy być bardzo podatni na tego rodzaju manipulacje. Bombardowanie miłością sprawia, że czujemy się wyjątkowi, bezwarunkowo kochani i wspaniali. Działa to niczym narkotyk, który jest niezmiernie uzależniający. Gdy zostaniemy od niego odcięci, możemy czuć się fatalnie i zrobimy dużo, aby go odzyskać.

Często słyszę od klientów: „Przecież on był taki wspaniały, a teraz zupełnie go nie poznaję!”. Z czasem miłosne bombardowanie tworzy bardzo silną emocjonalną więź w relacji, a ofiara zaczyna w pełni polegać i ufać osobie z NPD. Tym samym stajemy się wówczas bardzo podatni na wszelkiego rodzaju narcystyczne manipulacje i nadużycia. Nie możemy wytłumaczyć sobie, dlaczego ktoś, kto wcześniej „ofiarował nam serce na dłoni” stał się chłodny, wykorzystujący, obojętny i wrogi.

Gaslighting

Ofiara narcystycznych nadużyć doświadcza tzn. gaslightingu. Zjawisko to oznacza manipulację mającą na celu dezorientację partnera, który zaczyna kwestionować otaczającą rzeczywistość. Osoba z narcystycznym zaburzeniem osobowości może udawać, że dany incydent z jej udziałem nie miał miejsca lub nie był na tyle poważny, aby w ogóle o nim rozmawiać. Gaslighting obejmuje również podważanie racjonalnych spostrzeżeń i prawdziwych wspomnień innych osób.

Zwątpienie w siebie i własny osąd umożliwia zwycięstwo narcystycznej narracji, dzięki której osoba z NPD może z większą swobodą realizować swoje potrzeby kosztem partnera, który jest wtedy bardziej podatny na nadużycia. Przypomina to iluzję rzeczywistości, która jest stworzona przez narcystyczną osobowość. W tym świecie ofiara jest pozbawiona rozsądku, własnej opinii i umiejętności krytycznego myślenia. Jeśli dodatkowo jest odcięta od znajomych i rodziny, traci kontakt z tym, co prawdziwe i realne.

W przypadku gaslightingu narcystyczna osobowość może manipulacyjnie indukować w Tobie poczucie winy za rzeczy, za które nie odpowiadasz i „odwracać kota ogonem”, wybielając się ze swoich błędów i krzywdzących zachowań. Osoba z NPD może wchodzić w rolę ofiary, tworząc iluzję osoby słabszej, potrzebującej bądź nieudolnej, wzbudzając w partnerze współczucie, które jest furtką do kolejnych nadużyć i wykorzystywania.

Bezpodstawne oskarżanie o kłamstwo lub zwroty takie jak: „chyba tracisz rozum”, „tak naprawdę to nie było takie złe”, i „tak się nie stało” to częste przykłady gaslightingu.

Przemoc słowna

Osoba z narcystycznym zaburzeniem osobowości niejednokrotnie dewaluuje swojego partnera, używając obelg i wyzwisk. Przemoc słowna mająca na celu poniżanie drugiej osoby może mieć jednak subtelny charakter. Obrażające komentarze na temat zachowań, decyzji lub wyglądu danej osoby wypowiedziane w żartach bądź jako zachęta do podjęcia zmian to często stosowana strategia, która jest pewną formą gaslightingu.

Osoba z NPD może mieć tendencję do bezzasadnego czepiania się o każdy najdrobniejszy szczegół (tzn. nitpicking). W najbardziej rażącej formie przemoc werbalna obejmuje krzyki, zastraszanie i groźby.

Ignorowanie granic

Ignorowanie granic partnera jest znamienne dla osób, które wymagają podporządkowania, a tym samym wykazują narcystyczne tendencje. Brak wyrozumiałości i empatii w obliczu potrzeb drugiego człowieka może być wyraźnym sygnałem narcystycznych nadużyć.

Osoba z NPD często przekracza granice swojego partnera, nawet jeśli ten niejednokrotnie mu o nich komunikuje. Brak podporządkowania z reguły skutkuje karaniem partnera. Kara może wiązać się z długotrwałym milczeniem (chłodnym dystansem), agresją werbalną, szantażem emocjonalnym bądź innymi zachowaniami, które mają na celu emocjonalnie skrzywdzić ofiarę.

Hoovering

Hoovering (w języku polskim oznacza wciąganie/wessanie) to zjawisko, które często występuje w relacjach z osobą z narcystycznym zaburzeniem osobowości podczas przerwy w relacji, np. wywołanej kłótnią lub po zakończeniu związku.

Hoovering to intencjonalne działanie, które ma na celu odzyskanie byłego partnera, który wkrótce ma stać się ponownie ofiarą narcystycznych nadużyć. Strategia ta ma charakter manipulacyjny. Obejmuje m.in.:

• Wysyłanie wiadomości (np. sms, mailowych),
• Dawanie prezentów, przymilanie się,
• Wyznania miłości i snucie wizji wspaniałej wspólnej przyszłości,
• Nieszczere przeprosiny, obietnice poprawy własnego zachowania,
• Wypieranie faktu zakończenia związku lub minionej poważnej kłótni,
• Wchodzenie w rolę ofiary i sygnalizowanie o potrzebie pomocy,
• Inicjowanie spotkań (bezpośrednich lub pozornie przypadkowych).

Powyższe sposoby mogą prowadzić do ponownego „wessania” partnera do toksycznej relacji. Powtarzające się rozstania i powroty są charakterystycznym cyklem w przypadku narcystycznych nadużyć. Omamiona przez hoovering ofiara daje kolejną szansę partnerowi, mając nadzieję na pozytywne zmiany – niestety szybko okazuje się to kolejną manipulacją.

Jeśli rozpoznajesz podobne mechanizmy w swoim związku i podejrzewasz, że Twój partner wykazuje narcystyczne zachowania, rozważ skorzystanie z pomocy specjalisty w tym zakresie. Serdecznie zachęcam Cię do zapoznania się z moimi usługami: Relacje międzyludzkie i związki.