Złożony zespół stresu pourazowego (C-PTSD)

Złożony zespół stresu pourazowego wynika z wielokrotnie doświadczanych traum w okresie dzieciństwa (najczęściej w relacji z rodzicami/opiekunami). Osoby, które zmagają się z tym zaburzeniem, mogą otrzymywać błędne diagnozy, takie jak m.in. zaburzenie lękowe, zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne, depresje, choroby dwubiegunowe, czy zaburzenia osobowości (np. borderline).

W tym wpisie skupię się na modelu zaburzenia proponowanym przez Pete’a Walkera – amerykańskiego psychoterapeutę, autora książki: Complex PTSD: From surviving to thriving.

W odróżnieniu od klasycznie rozumianego zespołu stresu pourazowego, C-PTSD charakteryzuje się pięcioma problematycznymi kwestiami: emocjonalnymi flashbackami, toksycznym wstydem, porzuceniem siebie, okrutnym Wewnętrznym Krytykiem oraz lękiem społecznym.

Emocjonalny flashback

Emocjonalny flashaback jest najprawdopodobniej najczęściej spotykanym objawem C-PTSD. W przeciwieństwie do wizualnie doświadczanych flashbacków w przypadku zespołu stresu pourazowego, osoby które doświadczyły licznych zaniedbań i nadużyć w okresie dzieciństwa/dorastania mogą odtwarzać (przeżywać) nagłe, niekiedy przedłużające się bolesne stany emocjonalne z przeszłości.

Stany te mogą obejmować emocje takie jak: przytłaczający strach, poczucie alienacji, wstyd, wściekłość, żal, czy przygnębienie. Dotyczą one również wyzwalania nieadekwatnych do sytuacji reakcji stresowych (walcz/uciekaj). Emocjonalne flashbacki mogą występować w różnej formie i różnić się intensywnością – od subtelnych po bardzo silne.

Klienci bardzo często opisują emocjonalny flashback jako poczucie bycia małym, kruchym, upokorzonym lub bezsilnym. Panika i wstyd jako emocje nadmiarowe bądź nieadekwatne do sytuacji też mogą wskazywać na opisywane doświadczenie.

Strach i lęk w przypadku emocjonalnego flashbacku może manifestować się w postaci silnego pobudzenia układu nerwowego, a nawet poczucia otępienia lub paraliżu. Emocjonalny flashback może mieć miejsce w sytuacji, która nie grozi bezpośrednim niebezpieczeństwem, ale która w jakimś stopniu przypomina o traumatycznych doświadczeniach. Dla przykładu ostatnio pracowałem z klientem, który przeżył atak paniki podczas rozmowy kwalifikacyjnej, ponieważ rekruter przypominał mu jego tyranicznego ojca.

Często spotykane symptomy C-PTSD

Osoby cierpiące na C-PTSD mogą doświadczać licznych symptomów, które są błędnie określane jako objawy pewnych zaburzeń i trudności psychologicznych. W zależności od przeżytych w dzieciństwie nadużyć i deprywacji oraz cech osobowościowych możesz doświadczać m.in.:

• Emocjonalnych flashbacków,
• Toksycznego wstydu,
• Trybu tyranicznego Wewnętrznego Krytyka i/lub Trybu Zewnętrznego Krytyka,
• Porzucenia siebie,
• Fobii społecznej,
• Uczuć samotności i porzucenia,
• Kruchej samooceny,
• Zaburzeń przywiązania,
• Problemów w relacjach z innymi ludźmi,
• Nagłych zmian nastrojów,
• Stanów dysocjacji (przez dystrakcję związaną w angażowanie się w określone czynności lub mentalne procesy),
• Reakcji walcz/uciekaj w obliczu realnie niezagrażających sytuacji,
• Nadmiernej wrażliwości na stresujące sytuacje,
• Fantazji o własnej śmierci.

W najbliższych wpisach postaram się opisywać kluczowe objawy, które charakteryzują złożony zespół stresu pourazowego.

Źródła C-PTSD

Jak rozwija się złożony zespół stresu pourazowego? Najczęściej źródeł tego zaburzenia upatruje się w traumatycznych doświadczeniach fizycznych lub seksualnych nadużyć w dzieciństwie. W praktyce jednak werbalne i emocjonalne nadużycia również mogą prowadzić do poważnych objawów C-PTSD.

Gdy dysfunkcyjni rodzice dziecka nie realizują jego potrzeb (takich jak m.in. potrzeba bezpieczeństwa, uwagi, miłości, wsparcia), okazują wobec niego pogardę, niechęć, wściekłość lub lodowaty dystans, jest to dla niego niezmiernie traumatyczne. Szczególnie podatne na tego typu urazy psychologiczne są dzieci o wrodzonej wysokiej wrażliwości temperamentalnej.

Dziecko, które jest wyśmiewane i odrzucane przez rodzica, może wyciągnąć dla siebie lekcje pt. „Coś ze mną nie tak”. Wściekłość opiekuna tworzy w dziecku strach, a wstręt poczucie toksycznego wstydu. Dziecko szybko uczy się, żeby powstrzymywać się od płaczu i nigdy nie prosić o pomoc lub uwagę. Skutkuje to przygnębiającym i przerażającym cierpieniem związanym z emocjonalnym stanem porzucenia.

Traumatyczne doświadczenia relacyjne

Pamiętam przykład klientki, która była wielokrotnie traumatyzowana w relacji z narcystyczną matką, która okazywała jej pogardę za każdym razem, gdy osiągnęła jakiś sukces lub chciała się czymś pochwalić. Nadużycia tego typu mogą obejmować również zupełny brak zainteresowania dzieckiem, ignorowanie jego potrzeb oraz emocjonalne porzucenie bądź nieustanną krytykę stosowaną przez opiekuna.

Dysfunkcyjny rodzic często oczekuje, że dziecko mu się całkowicie podporządkuje i będzie realizować jego potrzeby (zjawisko tzn. parentyfikacji, czyli odwrócenia ról w rodzinie wiąże się z tym problemem).

Gdy dziecko w sposób nieprzerwany nie otrzymuje wsparcia, troski i opieki od rodzica, w pewnym momencie popada w chroniczny stan przygnębienia, beznadziei i bezsilności. Rodzicielskie porzucenie generuje mnóstwo lęku i strachu (dziecko, mimo że jest zdane na rodzica, nie może na niego liczyć).

Oprócz tego dziecko „wchłania” komunikaty dysfunkcyjnego rodzica (Wewnętrzny Krytyk), co z kolei wiąże się z przeżywaniem toksycznego wstydu. W dorosłym życiu człowiek dotknięty tego rodzaju traumatyzacją, może wziąć na siebie odpowiedzialność za bycie porzuconym przez rodziców i rozwinąć u siebie złożony zespół stresu pourazowego.

Złożony zespół stresu pourazowego: dostępne możliwości terapii

Złożony zespół zespołu stresu pourazowego wymaga (jak sama nazwa może sugerować) kompleksowych rozwiązań. Praca terapeutyczna odbywa się na wielu poziomach: poznawczym, emocjonalnym i behawioralnym.

Oddziaływania poznawcze obejmują weryfikację nieadaptacyjnych przekonań, redukcję Trybu Wewnętrznego Krytyka, psychoedukację nt. zaburzenia.

Leczenie emocjonalne koncentruje się na pracy z częściami (w modelu Systemu Wewnętrznej Rodziny), gdzie staramy się zapewnić tzn. doświadczenia korekcyjne porzuconemu bądź zawstydzonemu Wewnętrznemu Dziecku. Jako Dorosłe osoby, możemy stać się „rodzicami, których nigdy nie mieliśmy, a których potrzebowaliśmy”. Oprócz tego pracujemy z traumatycznymi lub trudnymi doświadczeniami z okresu dzieciństwa/dorastania za pomocą technik emocjonalnej wolności (EFT).

Praca behawioralna skupia się natomiast na wdrażaniu zdrowych zachowań w codziennym życiu i w relacjach z innymi ludźmi, które są przeciwieństwem szkodliwych wzorców funkcjonowania charakterystycznych dla C-PTSD. Stosujemy w tym celu narzędzie znane z terapii schematów.

Jeśli zauważasz u siebie symptomy złożonego zespołu stresu pourazowego i szukasz kompleksowej pomocy, serdecznie zapraszam Cię do zapoznania się z moimi usługami.