Opór przed działaniem a dialog wewnętrzny

Możesz mieć ciekawe pomysły i świetne plany, ale dopóki nie przekujesz ich w działanie, nie osiągniesz swoich celów. Opór przed działaniem to problem, z którym boryka się wielu z nas. Aby sobie z nim poradzić, skorzystamy z możliwości, które wiążą się z przemyślanym prowadzeniem tzn. dialogu wewnętrznego.

Opór przed działaniem – zrozumieć własne subosobowości

Istnieje wiele metod pomocnych w przypadku problemów z motywacją. Nie zawsze są to jednak rozwiązania, które adresują psychologiczne źródła tych trudności. Od jakiegoś czasu pracuję w nurcie terapeutycznym, który wyjątkowo dobrze spełnia tę rolę. Mowa o modelu Systemu Wewnętrznej Rodziny (Internal Family Systems) Richarda Schwartza.

System Wewnętrznej Rodziny zakłada, że osobowość człowieka składa się z wielu części, które funkcjonują w naszym wnętrzu, porozumiewając się lub kłócąc między sobą (tak, jak dzieje się to w rodzinach). Nie wchodząc w szczegóły – każda z części pełni określoną funkcję w systemie psychicznym. Problem polega na tym, że funkcje te mogły działać w przeszłości, ale nie działają dzisiaj bądź zapewniają korzystne rezultaty wyłącznie w określonych kontekstach sytuacyjnych.

Gdy zaczynamy dostrzegać, że nasze Ja składa się z wielu różnych subosobowości, które mają swoje indywidualne intencje, cele i potrzeby, stoimy u progu dużego potencjału rozwoju osobistego. Coś, co niegdyś było zupełnie niezrozumiałe i niezależne od naszego wpływu, teraz jest w zasięgu możliwości. No dobrze, ale jak to ma działać?

Jak może przejawiać się opór części?

Opór części może manifestować się w postaci fizjologicznie odczuwanego znużenia, senności, napięcia, braku energii bądź emocji takich jak: niechęć, lęk, przygnębienie, czy poczucie winy. Oprócz tego opór często odwraca naszą uwagę, generując silny impuls, aby zająć się czymś innym (np. sprawdzić, co dzieje się na Instagramie).

Wyjątkowo silną formą oporu przed działaniem są psychosomatyczne reakcje, takie jak ból głowy, ścisk w gardle lub wszechogarniające uczucie paraliżu. Przypomniała mi się właśnie sytuacja, w której grupa znajomych miała wstąpić wczesną zimą do lodowatego jeziora, aby pierwszy raz spróbować morsowania. Dwoje z nich przed samym wyjazdem bardzo się „pochorowało”, doznając dreszczy, wysokiej gorączki i bólów mięśniowych. Gdy zagrożenie związane z wyjazdem minęło, zdarzył się cud. Wszystkie wspomniane objawy minęły.

System psychiczny ma wiele trików i sposobów na to, abyśmy rzeczywiście nie zrobili czegoś, co dana część uważa za zagrożenie. Jeśli nieustannie odczuwasz brak energii akurat w tym momencie, gdy masz zamiar pobiegać, po prostu załóż, że masz do czynienia z psychologicznym oporem.

Wsłuchaj się w stan oporu – nawiąż kontakt z częścią

Jak już wspomniałem, wychodzimy z założenia, że jeśli doświadczasz oporu przed działaniem, wiąże się to z aktywnością określonej części Ciebie. Subosobowości, która uznała, że dane zadanie/cel do zrealizowania jest czymś zagrażającym Twojemu systemowi psychicznemu.

Aby odkryć, co konkretnie sprawia, że nie chcemy podnieść się z kanapy, warto dać sobie moment, aby nawiązać kontakt ze stanem oporu i wsłuchać się w komunikat, które chce nam przekazać.

Osobiście regularnie mam do czynienia z częścią, którą mógłbym określić jako Wewnętrznego Perfekcjonistę. Gdy tylko mam zabrać się za jakiś duży projekt (np. stworzenie szkolenia online), odczuwam znaczny spadek energii połączony z niepokojem. Gdy skupiam się na tym oporowym doświadczeniu, zaczynam rozpoznawać intencje i potrzeby tej części mnie, która w tym momencie „przejęła kontrolę”.

W tym ćwiczeniu świetnie działa hipotetyczna wizualizacja subosobowości. Aby to zrobić, warto zadać sobie pytanie: jak mogłaby wyglądać dana część, jeśli miałaby istnieć? W moim przypadku jest to często obraz 14-letniego Marcina, który obawia się, że zadanie, które przed nim stoi, nie będzie zrobione w sposób wystarczająco dobry. Wyobrażenie, które podrzuci Ci Twój umysł jest kwestią zupełnie indywidualną – obrazy mogą obejmować zmyślone postaci, bohaterów kreskówek, członków naszej rodziny lub nas samych w określonym „wydaniu”.

Zrozum potrzeby części i odpowiedz na nie w konstruktywny sposób

Część, o której wspomniałem (14-letni Marcin) ma tendencję do perfekcjonizmu, ponieważ w przeszłości była ona jego tarczą przed krytyką. Jeśli zrobił coś w sposób perfekcyjny, prawdopodobieństwo krytyki z zewnątrz znacznie malało. Problem w tym, że bardzo trudno osiągnąć doskonałe rezultaty podczas realizacji określonych celów, czy zadań. Ryzyko jest więc bardzo duże. W związku z lękiem przed krytyką znacznie łatwiej jest więc… nie podjąć danego działania w ogóle.

14-letni Marcin czuje się zatem zagrożony. Aby uciec od przytłaczających zadań, reaguje niepokojem i niechęcią, wpływając na reakcje fizjologiczne mojego organizmu. W jedną chwilę czuję się senny i mam nieodpartą chęć, aby położyć się na kanapie.

To dobry moment, aby nawiązać kontakt z oporową częścią i w czysto wyobrażeniowym dialogu wewnętrznym dowiedzieć się, jak możesz jej pomóc. Rezultaty mogą Cię zaskoczyć. Z początku może to wydawać się dziwne, ale jeśli zapytasz część wprost o to, czego potrzebuje, uzyskasz bezpośrednią lub symboliczną odpowiedź.

Gdy pytam 14-letniego Marcina, czego potrzebuje, dowiaduję się, że zależy mu na tym, aby robić coś w jego naturalnym tempie, w spokojnej atmosferze, przy zapewnieniu, że nawet jeśli coś mu nie wyjdzie, może czuć się bezpiecznie. Wówczas zapewniam go, że rozumiem jego obawy i postaram się (jako Zdrowy Dorosły) zadbać o jego potrzeby.

Czasem określona część potrzebuje współczucia, wyrozumiałości, miłości, uwagi lub wsparcia. Gdy zrealizujesz te potrzeby, dosłownie rozmawiając z oporowymi subosobowościami, opór przed działaniem może znacznie, a nawet całkowicie się zredukować. Przydatna jest też umiejętność negocjacji z częścią – szczególnie jeśli uda Ci się jej przedstawić pewne korzyści, które wynikają z podjęcia określonego zadania lub ustalisz z nią pewne kompromisy.

Ostatnio zaproponowałem 14-letniemu Marcinowi, że po napisaniu artykułu na bloga, zjemy pysznego steka i wypijemy puszkę coca-coli. Jak widać, zadziałało!

Jeśli chcesz poznać więcej strategii pracy w modelu Systemu Wewnętrznej Rodziny lub po prostu znaleźć w sobie chęci do zmian i realizacji osobistych bądź zawodowych celów, zapraszam do współpracy: Produktywność i osiąganie celów.